Kolejny 'covidowy’ sezon za nami. Niby mamy dostęp do filmów, niby kina otwarte, ale trudno nie odnieść wrażenia, że te sezony nie wyglądają tak, jakby wyglądały bez pandemii. Mam wrażenie, że ten rok był nieco słabszy niż ostatnie lata. Niewiele filmów wbiło mnie w fotel, nawet w 'Złotej dziesiątce’ są filmy, na które mógłbym nieco ponarzekać. Ale to nie znaczy, że zabrakło filmów wybitnych, znaczących czy przełomowych. Były, jak choćby 'Aida’, 'Mitchellowie kontra maszyny’ czy 'Odkupienie’. Już teraz wiem, że zostaną one ze mną na znacznie dłużej niż jeden sezon. Pewną normą jest już to, że roczny ranking sporządzam z filmów zarówno kinowych, jak i pokazywanych premierowo na platformach streamingowych.

Złota dziesiątka:

1. Aida, reż. Jasmila Zbanić

Ostatni raz tak bardzo stresowałem się w kinie na „Synu Szawła”. Ten film jest torturą dla nerwów, poczucia moralności, sprawiedliwości i elementarnej potrzeby bezpieczeństwa. Jest jak wyjątkowo bolesna szczepionka na zło, nienawiść i ksenofobię. Jest więc potrzebniejszy niż lek na koronawirusa. „Aida” jest pierwszym tak donośnym głosem kultury w sprawie masakry w Srebrenicy. Opowiadana w tonie rzeczowym, wręcz zimno sprawozdawczym. I właśnie dzięki temu tak mocno działa. Czytaj dalej.

2. DAU. Natasha, reż. Ilya Khrzhanovskiy, Jekaterina Oertel

Obraz totalnego zniewolenia ludzkiej jednostki. Duet Khrzanovskiy/Oertel stworzyli wielką makietę Związku Radzieckiego, by wydobyć z niego ludzki wymiar – tłamszony, poniewierany, deptany. Twórcy przyglądają się kobiecie, która doświadcza ucisku poprzez zagarnięcie strefy prywatnej – zduszenie prywatności umysłu i ciała. System wytwarza terror wszechobecnego strachu zarówno stosując mechanizm donosicielstwa, jak i zastępując przestrzeń domu pracą, która zniewala być może jeszcze mocniej. Gdy już się wydaje, że nie da się być bardziej utaplanym w bagnie, Nataszę wciskają jeszcze głębiej.

3. O nieskończoności, reż. Roy Anderson

Najnowszy film Roya Anderssona skrywa w sobie wiele tajemnic. No bo czym innym jest tytułowa nieskończoność, jak nie ogromną tajemnicą? Jest niepojęta, nieogarnialna, niemożliwa do objęcia ludzkim umysłem. Istnieje jedynie jako czysta koncepcja teoretyczna, ekwiwalencja dla otchłani – rozpaczy, miłości, tęsknoty. Andersson stara się tę koncepcję w jakiś sposób uchwycić, zmaterializować na ekranie, odnaleźć odpryski nieskończoności w codziennym życiu i banalnych sytuacjach. Jego przedsięwzięcie już w punkcie wyjścia jest skazane na porażkę, ale w tym wypadku liczy się podjęta próba, a nie ostateczny sukces. Czytaj dalej.

4. Mitchellowie kontra maszyny, reż. Michael Rianda

’Mitchellowie kontra maszyny’ to egzotyczne połączenie technologicznej dystopii spod znaku 'Terminatora’ i feel-good movie o sile rodziny przypominające klasykę gatunku, czyli 'Goofiego na wakacjach’. Z tej mieszanki wyszedł koktajl wystrzałowy – mądry, zabawny, wzruszający, trzymający w napięciu i świetnie operujący gatunkowymi schematami. Czytaj dalej.

5. Nomadland, reż. Chloe Zhao

W „Nomadland” Chloe Zhao dzieje się w sumie niewiele. Bohaterka, Fern – w tej roli znakomita Frances McDormand – jeździ swoim vanem po Stanach, zaciągając się do kolejnych sezonowych prac. W międzyczasie spotyka nowych ludzi, rozmawia, trochę zwiedza. Mimo to film jest nasycony w stopniu nieprawdopodobnych emocjami wręcz skrajnymi – od rozpaczy, beznadziei i samotności, po błogość, spełnienie i szczęście. Na dodatek udało się transmitować te osobiste uczucia bohaterki na szerszy kontekst – rozpacz i nadzieję całego amerykańskiego społeczeństwa. Czytaj dalej.

6. Ojciec, reż. Florian Zeller

Poruszająca historia mężczyzny chorego na Alzheimera, który stopniowo traci kontakt z otoczeniem, przede wszystkim z córką. Mistrzowski narracyjny labirynt, który tworzy widzom symulację choroby. Film straszy bardziej niż najlepsze horrory.

7. Odkupienie, reż. Fran Kranz

„Odkupienie” to nie jest film bez wad. Z pewnością w końcówce mógł uniknąć kilku zbyt nachalnych symboli. Niektóre przedmioty narzucały swoje znaczenia zbyt bardzo, zagłuszając prostotę słów. Ale w ostatecznych rozrachunku nie ma to większego znaczenia. Czytaj dalej.

8. Atlantyda, reż. Valentyn Vasyanovych

Film, który długi czas przeleżał gdzieś zapomniany w kącie po świetnym przyjęciu na Festiwalu w Wenecji. Na szczęście pokazał się w Polsce, ale nie w kinach, lecz na platformie HBO GO. „Atlantyda” to wstrząsające i kreatywnie opowiedziane studium nieludzkiego oblicza wojny. Za przykład posłużyła wojna na Ukrainie.

9. Psie Pazury, reż. Jane Campion

To popis ambiwalencji. Tu nic nie jest tym, czym się wydaje. Rola pierwszoplanowa kilkukrotnie przechodzi z rak do rąk. Ze sceny na scenę, kto inny wydaje się najważniejszą postacią, by ostatecznie historia wydobyła pełnię złożoności relacji między bohaterami. Czytaj dalej.

10. Licorice Pizza, Paul Thomas Anderson

Paul Thomas Anderson potrafi zachwycić nawet, gdy nakręci przeciętny film. Jego 'Licorice Pizza’ to kino błahe, ale w najlepszym tego słowa znaczeniu – bezpretensjonalne, nastoletnie, nieco naiwne, a jednocześnie na wskroś przesiąknięte nostalgią. Czytaj dalej.

Srebrna dziesiątka:

11. Niefortunny numerek lub szalone porno, reż. Radu Jude

12. Diuna, reż. Denis Villeneuve

13. Zielony rycerz. The Green Knight, reż. David Lowery

14. Berlin Alexanderplatz, reż. Burhan Qurbani

15. Pierwsza krowa, reż. Kelly Reichardt

16. Obiecująca. Młoda. Kobieta, reż. Emerald Fennell

17. Limbo, reż. Ben Sharrock

18. Świnia, reż. Michael Sarnoski

19. Lamb, Valdimir Johannsson

20. Palm Springs, reż. Max Barbakow

Brązowa dziesiątka:

21. Ciche miejsce 2, reż. John Krasinski

22. Luca, reż. Enrico Casarosa

23. King Richard, reż. Reinaldo Marcus Green

24. Shang-Chi i legenda dziesięciu pierścieni, reż. Destin Daniel Cretton

25. Pleasure, reż. Ninja Thyberg

26. Złe baśnie, reż. Damiano D’Innocenzo, Fabio D’Innocenzo

27. Candyman, reż. Nia DaCosta

28. Co w duszy gra, reż. Pete Docter

29. Sound of Metal, reż. Darius Marder

30. Minari, reż. Lee Isaac Chung

Warte uwagi:

31. La Gomera, reż. Corneliu Porumboiu

32. David Byrne’s American Utopia, reż. Spike Lee

33. Słudzy, reż. Ivan Ostrochovsky

34. Metamorfoza ptaków, reż. Catarina Vasconselos

35. Gunda, reż. Victor Kossakovsky

36. Notturno, reż. Gianfranco Rosi

37. Czarny niedźwiedź, reż. Lawrence Michael Levine

38. Jeden gniewny człowiek, reż. Guy Ritchie

39. Raya i ostatni smok, reż. Don Hall, Carlos Lopez Estrada

40. Supernova, reż. Harry Macqueen

41. Nikt, reż. Ilya Naishuller

42. Zło nie istnieje, reż. Mohammad Rasoulof

Bez szału:

43. Kurier Francuski z Liberty, Kansas Evening Sun, reż. Wes Anderson

44. To była ręka Boga, reż. Paolo Sorrentino

45. Pogromcy duchów. Dziedzictwo, reż. Jason Reitman

46. West Side Story, reż. Steven Spielberg

47. Noc królów, reż. Philippe Lacote

48. Ostatniej nocy w Soho, reż. Edgar Wright

49. Na rauszu, reż. Thomas Vinterberg

50. Legion Samobójców: The Suicide Squad, reż. James Gunn

51. Cruella, reż. Craig Gillespie

52. Jeźdźcy sprawiedliwości, reż. Anders Thomas Jensen

53. Nowy porządek, reż. Michel Franco

54. Poufne lekcje perskiego, reż. Vadim Perelman

55. The Disciple, reż. Chaitanya Tamhane

56. Nie czas umierać, reż. Cary Joji Fukunaga

57. Pewnej nocy w Miami, reż. Regina King

58. Biały tygrys, reż. Ramin Bahrani

59. Nowiny ze świata, reż. Paul Greengrass

60. Helmut Newton. Piękno i bestia, reż. Gero von Boehm

61. Ostatni pojedynek, reż. Ridley Scott

62. Zola, reż. Janicza Bravo

63. Człowiek, który sprzedał swoją skórę, reż. Kaouther Ben Hania

64. Czarna wdowa, reż. Cate Shortland

65. Niepamięć, reż. Christos Nikou

66. Małe rzeczy, reż. John Lee Hancock

67. Judas and the Black Messiah, reż. Shaka King

68. Cząstki kobiety, reż. Kornel Mundruczó

69. Martin Eden, reż. Pietro Marcello

70. Annette, reż. Leos Carax

71. Lekcje języka, reż. Natalie Morales

72. Amonit, reż. Francis Lee

73. Godzilla vs Kong, reż. Adam Wingard

74. Wyspa Bergmana, reż. Mia Hansen-Love

75. Jeszcze jest czas, reż. Viggo Mortensen

76. Albatros, reż. Xavier Beauvois

77. Malcolm i Marie, reż. Sam Levinson

78. Póki trwa wojna, reż. Alejandro Amenabar

79. Lato ’85, reż. Francois Ozon

80. Wykopaliska, reż. Simon Stone

81. Censor, reż. Prano Bailey-Bond

Tak złe, że aż dobre i po prostu złe:

82. Zemsta rewolwerowca, reż. Jeymes Samuel

83. Pamiędzy, reż. Rebecca Hall

84. Undine, reż. Christian Petzold

85. Im dalej w las, tym więcej drzew, reż. Benedek Fliegauf

86. Mortal Kombat, reż. Simon McQuoid

87. Wróg doskonały, reż. Kike Maillo

88. O wszystko zadbam, reż. J Blakeson

89. Książę w Nowym Jorku 2, reż. Craig Brewer